Zniszczenia mocy wytwórczych energii elektrycznej wymuszają przyspieszenie transformacji energetycznej Ukrainy, czyniąc z niej jeden z najważniejszych obszarów zaangażowania zagranicznego biznesu w proces odbudowy kraju.
Od początku 2024 roku Ukraina zmaga się z poważnymi przerwami w dostawach prądu, będącymi skutkiem zmasowanych rosyjskich ataków powietrznych, które zniszczyły około połowy zdolności energetycznych kraju. Kryzys energetyczny ma poważne konsekwencje dla gospodarki Ukrainy, negatywnie wpływając na przemysł i codzienne życie ludności. Przerwy w dostawach nie obejmują przedsiębiorstw infrastruktury krytycznej.
Rosja dąży do podkopania ukraińskiej gospodarki poprzez redukcję zdolności przemysłowych, w tym szybko rozwijającego się ukraińskiego sektora obronnego. Pozbawiając Ukraińców regularnego dostępu do energii elektrycznej, Rosja stara się również zdemoralizować ludność cywilną i osłabić odporność kraju.
Próby zniszczenia ukraińskiej sieci energetycznej przez Rosję w pierwszym roku wojny, pomiędzy październikiem 2022 a marcem 2023 roku, nie przyniosły zamierzonych efektów. Obecna kampania jednak okazała się znacznie bardziej skuteczna. Rosja wyciągnęła wnioski z wcześniejszych działań i wykorzystała rosnące luki w ukraińskiej obronie powietrznej, spowodowane opóźnieniami w dostawach zachodniej pomocy wojskowej.
Szacuje się, że w ciągu ostatnich pięciu miesięcy Rosja zdołała uszkodzić lub zniszczyć 80% ukraińskich elektrowni niejądrowych, w tym wszystkie elektrownie węglowe. Ataki rakietowe uszkodziły również wiele stacji transformatorowych. Według „Financial Times” ukraiński system energetyczny jest w sytuacji krytycznej, a zdolności generacyjne w ostatnich miesiącach obniżyły się o połowę. Ministerstwo Energii Ukrainy potwierdza niestabilność mocy wytwórczych, ale jednocześnie kategorycznie dementuje sugestie, jakoby zimą należało oczekiwać załamania systemu. Narodowy operator systemu przesyłowego energii elektrycznej Ukrenerho prognozuje, że najtrudniejsza sytuacja w ukraińskim systemie energetycznym przypadnie na połowę lata 2024 roku, a w kolejnych tygodniach będzie się polepszać.
W celu zrównoważenia systemu Ukraina okresowo importuje energię z państw UE – Polski, Rumunii i Słowacji. Prowadzone są również działania na rzecz odbudowy i wzmocnienia swojej infrastruktury energetycznej. Ukraina podjęła rozmowy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR) oraz Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) w celu szybkiego uzyskania funduszy wykorzystujących unijny program „Ukraine Facility” w celu odbudowy sektora energetycznego. Podczas międzynarodowej konferencji na temat odbudowy Ukrainy w Berlinie podpisano pierwszą z umów o przekazaniu przez EBOiR Ukrainie miliarda euro na potrzeby energetyczne.
W wielu przypadkach niemożliwe będzie jednak przywrócenie zdolności produkcyjnych uszkodzonych elektrowni, które były budowane w latach 60. i 70. ubiegłego wieku. Coraz pilniejszym wyzwaniem, jak podkreślają przedstawiciele ukraińskich władz, jest zatem decentralizacja i wspieranie inwestycji w mniejsze, rozproszone źródła energii. Mowa tutaj o małych elektrowniach gazowych, farmach słonecznych i wiatrowych, a także biogazowniach przetwarzających biomasę i odpady. Potrzeby będą dotyczyć również systemów magazynowania energii, rozproszonych po całej Ukrainie.
W przededniu wojny ukraińskie ministerstwo energetyki przedstawiło „Krajowy Plan Działań na rzecz Rozwoju Energii Odnawialnej do 2030 roku”, zawierający plan zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych do poziomu 27% całkowitego zużycia energii w kraju. Wobec olbrzymich strat w zakresie dotychczasowego potencjału generacji energii należy się spodziewać, że obszar ten stanie się jednym z priorytetów odbudowy Ukrainy, a proces przebiegnie szybciej, niż planowano.
Otwiera to możliwości dla przedsiębiorstw zachodnich działających w obszarze energetyki, w tym odnawialnych źródeł energii.
Z tych możliwości może również skorzystać polski biznes, oferujący towary i usługi w sektorze energetycznym – turbiny wiatrowe, panele fotowoltaiczne, systemy zarządzania i magazynowania energii, a także instalacje biogazowe.
Poza sektorem OZE polski biznes może także uczestniczyć w projektach naprawy uszkodzonej infrastruktury energetycznej na Ukrainie, dostarczając niezbędne komponenty, takie jak transformatory, generatory, turbiny parowe, a także oferując usługi odbudowy systemu energetycznego Ukrainy.
