Unia Europejska przedłużyła preferencje handlowe dla Ukrainy do 2025 roku, co stanowi wyzwanie dla Polski w zakresie ochrony rynku, ale także daje szanse dla polskich przedsiębiorstw na współpracę i rozwój.
Unia Europejska podjęła decyzję o zawieszeniu ceł i ograniczeń ilościowych na import artykułów rolno-spożywczych z Ukrainy do UE na kolejny rok – do czerwca 2025 r. W odpowiedzi na protesty polskich rolników, w przeciwieństwie do dwóch poprzednich lat, decyzji o przedłużeniu handlu bezcłowego towarzyszą ograniczenia mające chronić rynek UE.
Nowy automatyczny mechanizm ochronny zobowiąże Komisję Europejską do ponownego wprowadzenia kwot, jeśli import towarów wrażliwych – drobiu, jaj, cukru, owsa, kukurydzy, kasz i miodu – przekroczy średnią ilości importowanej w drugiej połowie 2021 roku oraz w latach 2022-2023. Decyzja zakłada również prawo do wprowadzenia przez Komisję Europejską środków ochronnych na podstawie bieżącego monitoringu. Przesłanką wdrożenia ograniczeń będzie negatywny wpływ importu z Ukrainy na stabilność rynku jednego lub kilku państw członkowskich, a nie, jak dotąd, tylko w przypadku zakłóceń całego rynku wspólnotowego.
Preferencje handlowe UE wobec Ukrainy stanowią z jednej strony wyzwanie dla Polski w zakresie ochrony rynku, ale potencjalnie również szansę dla polskiego biznesu, zwłaszcza dla firm działających w sektorze rolno-spożywczym oraz przetwórstwa.
Główną bolączką rolnictwa ukraińskiego jest słaba baza przetwórcza. Polskie przedsiębiorstwa mogą nawiązać współpracę z ukraińskimi producentami, korzystając z bezcłowego importu surowców i półproduktów. Dzięki temu polskie firmy mogą obniżyć koszty produkcji, zwiększyć konkurencyjność swoich wyrobów na rynku europejskim oraz rozwinąć nowe linie produktów. Działania takie podejmują m.in. Mlekovita, Helpa czy Makarony Polskie.
Polski biznes może również wykorzystywać pozycję tranzytową do pośrednictwa w sprowadzaniu ukraińskich artykułów rolno-spożywczych do państw trzecich – zarówno unijnych, ale również z wykorzystaniem portów bałtyckich do odbiorców pozaeuropejskich, szczególnie zainteresowanych importem artykułów rolno-spożywczych.
Większość ukraińskich towarów eksportowanych jest do UE bez ograniczeń na podstawie umowy stowarzyszeniowej.
W szczególności wszystkie towary przemysłowe nie są już objęte cłami. Autonomiczne preferencje handlowe UE dotyczą produktów rolnych, które nie zostały w pełni zliberalizowane w umowie. To 36 kategorii towarów, na które przewidziano taryfy kontyngentowe, a także towary, do których stosuje się system cen wejściowych.
Z danych Eurostatu wynika, że wartość unijnego importu produktów rolno-spożywczych z Ukrainy w 2023 r. zmalała o 10 proc., do 11,8 mld euro. Wciąż była jednak aż o 71 proc. wyższa niż przed wybuchem wojny i blokadą przez Rosję portów czarnomorskich w 2021 r. Wartość importu z Ukrainy do Polski w 2023 r. spadła aż o 37% do około 1,7 mld euro.
Do spadków w 2023 r. przyczyniły się nałożone przez Polskę krajowe ograniczenia we wwozie niektórych produktów. Jednak mimo tego spadku, import był nadal o około 82% wyższy niż w przedwojennym 2021 r.
